„Z g**na i stali powstało Atari” mawiało się na podwórkach. Do tego samego wora można dorzucić Amigę i Commodore i otrzymujemy mix największych zdobyczy techniki tamtych czasów. „Prymitywne” powie teraz typowy nastolatek, testując grę z rozbudowaną fabułą na 19-calowym monitorze. „Niewyobrażalnie niesamowite” mówił niejeden z nas, śliniąc się na podłogę, gdy okazało się, że postacie w Mortal Kombat są prawie całkiem wyraźne.
Pod sam koniec lat 90. w domach zagościły pierwsze PC o zawrotnych parametrach.
– Miałem kompa z dyskiem twardym 1.8 giga i woziłem się po szkole, bo wszyscy dalej jechali na Amidze – opowiada 20-letni Bartek.
Dla szczęśliwych posiadaczy Amigi – 100 gier w 10 minut:

Zabawka, którą pamiętają zarówno najstarsi górale, jak i mieszkańcy innych regionów, w latach 90. nabrała zupełnie innego wymiaru. Drewniany krążek zastąpiła mega-ekstra-super-cool japońska maszynka z plastiku, która świeciła, świszczała i przy odrobinie dobrej woli mogłaby też stepować. Jojo początkowo służące do mało wymagającej rozrywki stałą się formą sportu. Ustawieni w rządek na przerwach uczniowie podstawówek rywalizowali na śmierć i życie. Podstawową umiejętnością było nauczenie się kołyski, która polegała na skomplikowanym zakręceniu sznurka wokół palców przy czym jojo musiało nadal się kręcić. Zapaleńcy organizowali zawody szkolne, międzyszkolne, ogólnokrajowe i pewnie międzygalaktyczne. Jojo zniknęło równie szybko, jak się pojawiło, pozostawiając za sobą zgliszcza w postaci niezrealizowanych talentów ćwiczących niemodne już sztuczki - mistrzów joja.

Dawno, dawno temu, za siedmioma plażami, za siedmioma barami z hamburgerami i szafą grającą, żyła nieświadoma zagrożeń i trudów życia młodzież. Brandon, Brenda i ich paczka przeżywali pierwsze miłości, rozpacze, uczyli się prowadzić samochód i unikać kaca. Te doświadczenia dzieliła z nimi każda szanujące się dziewczyna w przedziale wiekowym 8-16. Nogi Kelly przyciągały z pewnością także chłopaków, ale oni  i tak nigdy się do tego nie przyznają.
Fabuła była prosta. Ten z tą, ta z tamtym, potem na odwrót i tak w kółko aż ktoś dostanie szlaban. Ale hawajskie koszule, natapirowane włosy i siatkówka plażowa przyciągały przed telewizory i chyba nie znalazłaby się żadna, która odmówiłaby Dylanowi spaceru w świetle kalifornijskiego księżyca.

Sobota. TVP2. 9:45. „Tyrytytytyty...” – rozbrzmiewał fragment piosenki zespołu Kombi. Pięcio-, dziesięcio-, piętnastolatkowie i ci, którzy mieli wkrótce któryś z tych przedziałów wiekowych osiągnąć, zasiadali przed ekranem. Tam witała nas gromadka prezenterów – wśród nich Piotr Kraśko i Justyna Pochanke. Przedstawiali absolutny mix wszystkiego, co tylko młody odbiorca był w stanie zrozumieć (albo nie). Program ze spadającą jak torpeda oglądalnością ściągnięto z anteny w 2007 roku.

"Wafle Kuku Ruku to wspaniały smak i świetna zabawa" głosił jeden z najbardziej pomysłowych sloganów tamtych czasów. W ogóle cała kampania nieco wyschniętego wafelka była majstersztykiem. Animowana reklama z wpadającą w pamięć piosenką, program lojalnościowy polegający na zbieraniu mało udanych naklejek i kolorowe opakowanie przysparzały Kuku -Rukowi fanów, a rodzicom pustki w portfelach. A reklama wyglądała tak:

Kolejny cud techniki. Na spółkę z kasetami magnetofonowymi jest z pewnością symbolem przemysłu muzycznego poprzedniej dekady. No bo który z was, chłopcy, nie dostał pierwszego walkmana na komunię/mikołajki/zajączka i dzięki temu wyrywał kolonijne towary na słuchanie Kelly Familly z jednych słuchawek na pomoście. Kto z nas nie zna bólu wciągniętej kasety, wyczerpanych baterii i połamanych słuchawek. Piractwo, miast ściągania terabajtów z sieci, polegało na przegrywaniu muzyki z kasety na kasetę – w coraz to gorszej jakości. Ale mimo tych wszystkich niewygód, walkman stał się symbolem, pierwszej nieograniczonej kablami formy muzycznej rozrywki.

Dla jednych muzyka lat 90. to dres i taniec synchroniczny, a dla innych właśnie grunge. Powstały w latach 80. gatunek do Polski wdarł się trochę później, takoż my, pokolenie wychowane w poprzedniej dekadzie, mogliśmy bez obciachu nosić flanelowe koszule i podśpiewywać "Smels like teen spirit".
Pearl Jam czy Nirvana szybko zyskiwały rzesze fanów noszących wytarte jeansy, trampki, a jeśli mama pozwalała, także długie włosy. Część z nich zafascynowana samobójczą śmiercią Kurta byłaby dziś typowym umalowanym na czarno Emo. Tej drugiej części winniśmy dziękować za urozmaicanie tej kiczowatej dekady.

Geneza tego tworu nie jest powszechnie znana. Kojarzy się z czyhającymi na przerwach niewiastami dzierżącymi w dłoniach najgrubszy zeszyt dostępny na rynku z pytaniami od 1 do 20 000 w stylu: "Jaki jest Twój ulubiony smak lodów zaczynający się na litery od A do F". Złote myśli dawało się chłopakowi ( "23. Czy masz dziewczynę?)", koleżance ("58. Czy mnie lubisz? I za co?”) i nauczycielce ("35. Twoje ulubione kwiaty to..."). Niewpisanie się oznaczało wpadkę na tle towarzyskim, podobnie jak nieskolekcjonowanie w zeszycie odpowiedzi całej klasy, ich rodzeństwa i znajomych.
 – Miałam kiedyś złote myśli, w których wpisana była prawie cała podstawówka. Nie oddała mi ich Karolina, której nie widziałam od 9 lat – mówi Andżelika, studentka politechniki. – Gdybym ją jednak spotkała, „Złote myśli” będą pierwszym, o co się upomnę.

20. Disco polo

Lata 90. to czasy pięknych polskich piosenek o miłości. Kreszowych dresów, fryzur „krótko z przodu, długo z tyłu" i akordeonu. Disco polo przebojem (niejednym) wdarło się na rodzimą scenę muzyczną. Dzięki programom Disco Relax czy Disco Polo Live w każdym domu co niedzielę mogła zagościć Shazza, Bayer Full czy Toples. Teledyski nienadające się do oglądania w high definition, przystojni frontmami i klawiszowcy oraz wpadająca w ucho melodia - tak pamiętamy lub chcemy pamiętać rozkwit prawdopodobnie pierwszego wymyślonego przez Polaków gatunku muzycznego. Biorąc pod uwagę szaleństwo widowni podczas tras koncertowych zespołu Boys czy popularność kawałka o "straceniu cnoty", powinniśmy się zastanowić, czy aby na pewno wrzucać "dicho" do zeszłodekadowego lamusa.

A na sylwestrową noc:

 

 

19. Rolki

"A może tak zamiast ustawiać kółeczka na przeciwko siebie, ustawić je w jednym rzędzie..." mógł pomyśleć kiedyś znany i lubiany producent wrotek. Tak mogły zrodzić się rolki, jeden z najpopularniejszych sportów naszej młodości. Sprzęt dostawało się na komunię, urodziny, imieniny, początek i koniec lata, za dobre świadectwo, za przyzwoite świadectwo i za sam fakt promocji do kolejnej klasy. Efekt był taki, że pół osiedla śmigało po betonowych alejkach, a drugie pół wstrzymywało się tylko dlatego, żeby nie robić tłoku.

 

 

18. The Kelly Family

Ciekawe ilu z nas chciało swego czasu być członkiem nieco dziwnej rodziny nagrywającej nieco bardziej dziwną muzykę. Ja nie. Ale Kathy, John, Patricia, Jimmy, Joey, Barby, Paddy, Maitie i Angelo wśród swoich identycznie wyglądających krewnych musieli czuć się wyśmienicie. Rodzina początkowo grała w metrze (to musiało być spore metro), potem dawali koncerty w pubach. Po wielu perypetiach wylądowali w Wiedniu, grając koncert dla 250 tys. fanów, z których prawdopodobnie co dziesiąty miał na nazwisko Kelly. W tym czasie nastolatki o różnych nazwiskach piszczały do zawieszonych nad łóżkiem plakatów Paddego i Angelo, głównej siły napędowej zespołu. Z całą pewnością łatwiej jest zapamiętać potężną grupę długowłosych muzyków niż ich przeboje. Zatem dla przypomnienia:

 

 

 

17. Vibovit

Rozpuszczalny proszek , którego chyba żadne dziecko nigdy nie rozpuściło. Zanim pojawiły się wszelkie oranżadki w proszku, to właśnie kwaskowaty Vibovit, wylizywany z foliowego opakowania, zapewniał nam zabawę, a przy okazji mniej ważne witaminy i wapń. Prawdopodobnie to dzięki nieograniczonej ilości spożytego vibovitu upadki z drzewa, roweru czy huśtawek kończyły się zdartymi kolanami zamiast otwartymi złamaniami w kilku miejscach. Popularność proszku może być wskazówką dla producentów witamin.

 

 

16. Macarena

Która z was na sam dźwięk pierwszych taktów nie ustawiała się w rządku gotowa na najsłynniejszy synchroniczny taniec? Który z was z pogardą patrzył spod ściany sali szkolnej na dziewczyny wywijające macarenę? Nie ważne, że piosenkę nagrał hiszpański duet Los del Rio, nie ważne że stała się hitem w 1996 ani nawet to, że w biciu macarenowego rekordu w Anglii wzięło udział 1712 osób. Ważny jest pisk i podniesiona adrenalina, kiedy szkolny DJ puszczał ten kawałek na dyskotece karnawałowej i stres związany z przypadkowym pomyleniem kroków przy całej szkole, a w szczególności Maćku z 3 c. Przyszedł więc czas, żeby zaprosić sąsiadki, porozsuwać meble i jeszcze raz oddać się transowi z udziałem Los del Rio:

 

 

 

15. Gra w kapsle

-  W mojej podstawówce zabronili gry w kapsle, bo powodowała bójki i wypadki, gdy ktoś potykał się o grupki siedzące na korytarzu - mówi Kamil, dziś student. Kapsle w ciągu kilku miesięcy opanowały wszystkich nieletnich Polaków, od Półwyspu Helskiego do najbardziej wysuniętego szczytu w Tatrach. Zasada była prosta: łupiesz plastikowym krążkiem w stosik tekturowych. Jeśli się odwrócą, są twoje. Jeśli nie, namawiasz przeciwnika na rewanż - w końcu jeszcze 5 min do polaja czy matmy. Producenci gum do żucia, chipsów i lizaków prześcigali się, wpuszczając na rynek kolejne serie hoppisów (to te z postaciami w stylu Mortal Kombat) czy tazosów (motyw z gwiezdnych wojen, słabo się odwracały). Dziś jedna z ulubionych rozrywek lat 90. zalega w niejednej szufladzie, czekając na lepsze czasy.

 

 

14. Bravo

Bravo zrobiło dla edukacji seksualnej naszego pokolanie więcej niż wszyscy nauczyciele przygotowania do życia w rodzinie razem wzięci. Kultowe już "Napisz do..." wywoływały rumieńce w każdym pokoju na zielonej szkole, zastępstwie na religii i stole do ping ponga po lekcjach. Oprócz rubryki z trudnymi pytaniami w magazynie można było znaleźć plakat Petera Andre i the Hanson, psychotest "czy jesteś imprezowiczką" , porady "jak mu dokopać na pierwszej randce", sekrety z życia zespołu Vengaboys, kurs wiosennego makijażu i opowieść o Alicji, która z zasłoniętą twarzą walczy z nałogiem. Jednym słowem wszystko, co przygotowywało przeciętną 13-latkę do życia w dorosłym świecie.

 

 

13. Majka Jeżowska

W latach 90. muzyka stanowiła ważną część popkultury. Rodził się grunge, triumfowało disco, boysbandy zarabiały miliony. Gdzieś zupełnie indziej, w małym, kolorowym studio, niepozorna kobieta w kwiecie wieku i w bufiastej spódnicy nagrywała piosenki. Któregoś pięknego dnia wszystkie piosenki znalazły się na kasecie z kolorową okładką. Od tego czasu 99,9 % polskiej młodzieży, chociaż się do tego nigdy nie przyzna, nuciło, wkładając kapcie do worka w przedszkolnej szatni "a ja wolę swoją mamę", a przy wybrzydzaniu nad buraczkami "wszystkie dzieci nasze są".

Za strój, ton głosu i gestykulację - Pani Majko - szacuneczek.

 

 

12. Klocki Lego

Po topornych drewnianych klockach, które miast łączyć, można było co najwyżej ustawiać jeden na drugim, do świetlic, przedszkoli i pokoików wkradł się największy i chyba jedyny duński wynalazek - klocki Lego. Pan Klejd Kirk Kristiansen skonstruował klocki, z których za pomocą systemów wypustek można było zbudować statek, samolot, salon fryzjerski czy dwudaniowy obiad z deserem. Możliwości kolorowych klocków były nieograniczone jak wytrzymałość studenckiej wątroby, czego przykładem były wystawy legowych budowli odbywające się swego czasu w całym kraju.

 

 

11. Drużyna A

- Próbowaliśmy po latach obejrzeć kilka odcinków drużyny A. Wytrzymaliśmy koło 8 minut - opowiada Marcin, student ekonomii. Nie da się ukryć, że fabuła, dialogi i efekty specjalne A-Teamu znacznie odbiegają od dzisiejszych standardów. Ale czy to naprawdę się liczy? Czy nie ważniejszy był irokez i biceps B. A Baracusa, cygaro Hannibala Smitha, mimika Murdocka i piękne lico Buźki? Czy nie ważniejsza była radość wyzwolonych niewiast, których ojciec zgłaszał się do Hannibala na początku odcinka (lub odwrotnie)? Czy nie ważniejsze były sceny wjeżdżania ciężarówką przez ścianę fabryki? Weźcie lusterka, spójrzcie sobie głęboko w oczy, a dowiecie się, że odpowiedzą jest zdecydowane "tak".

Podobno 3/4 zeszłorocznych maturzystów nuciło tę melodię, by odstresować sie przed egzaminem:

10. Eurodance

Podrygując na kolonijnej dyskotece, nawet nie zdawaliśmy sobie sprawy, że puszczane szlagiery mają tak profesjonalną nazwę i jeszcze bardziej profesjonalne warunki. "Charakterystyczną cechą tego gatunku jest kobiecy śpiew w refrenie oraz zwrotki rapowane przez mężczyzn - przeważnie ciemnoskórych, z głębokim głosem". Wyśpiewując pod trzepakiem nieskalaną angielszczyzną: "A łona bi łif ju, a łona bi łif you bejbe...", ówczesne nastolatki nie miały za wielkich szans na spotkanie czarnoskórego mężczyzny z głębokim głosem, co jednak nie przeszkadzało w chóralnych gloryfikacjach tego utworu. Dr Alban. Captain Jack. Fan Factory. 2 Unlimited. Mr President. I chyba największy przebój Eurodance, zupełnie niekojorzony z nic nieznaczącą nazwą ich wykonawców. Proszę państwa - La Bouche:

 

 

 

9. Wieczorynki

Jasne, że dobranocki powstały dużo wcześniej. Jasne, że są puszczane nadal. Jednak to na lata 90. przypadł okres wspaniałego mixu pozostałości po PRL, jak Wilk i Zając, Reksio czy Krecik i świeżych zachodnich Gumisiów, Smerfów i Muminków. Absolutnym hitem i zapewne czynnikiem powiększającym znacznie konto TVP była niedzielna emisja Disneyowskich kreskówek, na którą hordy małolatów wracały nawet z najdalszych rodzinnych wycieczek czy najprzyjemniejszych weekendów na działce. W czasach, gdy Cartoon Network na zmianę z Jetixem chodzi pełną parą już od wczesnych godzin porannych, dzieciaki nigdy nie dowiedzą się, jaką radość może dawać plujący się kaczor, nieco nawiedzona myszka czy plastelinowy strażak, któremu lśni samochód. A szkoda.

 

 

8. Tamagotchi

- Nieeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee! - rozległ się krzyk rozpaczy po klasie. Pożar? Powódź? Krach na giełdzie? Gorzej. Agnieszce z 3 ławki zdechła elektroniczna świnka morska. Tamagotchi pojawiły się w 1996 roku zapewne w okresie świątecznym, bo pewnego dnia co drugi podstawówkowicz pojawił się w szkole z przytroczonym do paska plastikowym jajkiem. I wtedy się zaczęło. Piiiip. Karmienie, karmienie, piiiip. Zabawa, sen, karmienie, piiiip. Sprzątanie, piiiip, karmienie.

- Ania, do tablicy.

- Przepraszam, nie mogę, karmię.

Rekordziści nosili na łańcuszkach po trzy zwierzątka, żyjąc z wiecznym stresie, czy któreś z nich nie umrze przed kolejną gwiazdką.

 

7. Andruty

Miejsce występowania: sklepik szkolny, pomiędzy szyszkami a piciem w woreczku. Cena: niewygórowana. Sposób spożywania: i tu zaczyna się zabawa. Andruty, czyli płaskie krążki przypominające nieco opłatek, jedzone były na tyle sposobów, ile kreatywności posiadała dana klasa.

- U nas najpierw wycinało się różne wzorki cyrklem i chyba to przeważało o popularności andrutów, bo w smaku nie były rewelacyjne - opowiada Adrian, student drugiego roku ekonomii.

 

6. Kapitan Jastrząb

Czy gdyby nie Tsubasa, trybuny polskich stadionów pękałyby w szwach? Czy miliony młodych chłopców spałoby z korkami pod poduszką? Czy Polska dostałaby Euro 2012? Czy siatkarze, bokserzy i pływacy synchroniczni nie przeklinaliby w duchu popularnej kreskówki? Skąd Leo brałby zagrywki? Tego nie dowiemy się nigdy. Wiemy natomiast, że Kojiro, Wakabayashi i kręcąca się przez kilka minut piłka wpłynęły znacząco na światopogląd niejednego podlotka. Co fascynowało tych młodych chłopców? Niesamowity świat klubu Nankatsu FC, rywalizacja, dylematy młodych zawodników, ekstaza zwycięstwa i gorycz porażki? Czy może dużo kolorów i tematyka piłki nożnej? Tak czy owak, niejeden boiskowy twardziel uroni sentymentalną łzę, oglądając tę czołówkę:

 

5. Pegasus

Pierwsze komputery gościły już w naszym rankingu, jednak nie można zapomnieć o innej pseudokomputerowej rozrywce - konsoli pegasus i setkach jej imitacji z bazarku. O jej popularności świadczy fakt, że 99% Polaków między 16. a 30. rokiem życia zaśmiewa się z tekstu "Twoja stara przeszła Mario Bros w lewą stronę". Twórcy kaset do pegasusa marketingowo wyprzedzali swoje czasy o lata świetlne, serwując nam owego Mario w pakiecie 1000 gier w 1, które składały się na zmianę z różnych wersji tetrisa, czołgów i strzelania do kaczek. I tu pojawia się kolejna niewyjaśniona zagadka... Jak do diaska konsola wiedziała, w które miejsce na telewizorze trafiliśmy tym felernym pistoletem?

A kto nie przeszedł tej planszy, niech się nawet nie przyznaje:

 

a pograć można tu: http://pouetpu.pbwiki.com/Smf_640X480

 

4. McGyver

Jak z karnisza, plastra salcesonu, sprężyny i dwóch wacików zrobić maszynę do wysadzania samochodów w powietrze? Nic prostszego. Przystojniak o nikomu nie znanym imieniu, za to znanym wszystkim nazwisku potrzebował na to 10 minut z przerwą na lunch. Amerykańska i nieco bardziej widowiskowa wersja Adama Słodowego na stałe zagościła w polskich domach, oglądana nie tylko przez młodych fascynatów techniki, ale także przez ich rodziców. Do kanonu fryzjerstwa na stałe weszło uczesanie na McGyvera, które wybierało swego czasu sporo młodych chłopców (nie wiedzieć czemu). Jako ciekawostkę dodam, że do języka angielskiego weszło potoczne powiedzenie "to mcgyver" co znaczy naprawić, rozwiązać czy wymyślić (za Wikipedią).

 

3. Boysbandy

Lata 90. zrobiły dla muzyki dużo złego, jednak nie można im zarzucić braku wyrazistości w tej kwestii. W końcu apogeum swojej popularności osiągnęły boysbandy. Co trzeba było zrobić, żeby boysband się sprzedał? Przede wszystkim zabronić członkom grać na czymkolwiek, za to nauczyć ich tańca synchronicznego. Ponadto w dobrym tonie była umiejętność przeciągłego spojrzenia serwowanego przez lidera grupy z plakatu i videoklipu. Dorzucając trochę żelu i koszulek na ramiączkach, wytwórnie otrzymywały idealny wabik na piszczące nastolatki. Mimo tej wiedzy, żadna nie zaprzeczy, że w tamtych latach licytowała się z koleżankami, czy bardziej kocha Briana czy Nicka.

Zatem, żeby poruszyć kilka serc: drogie Panie - Backstreet Boys:

 

2. Karteczki do segregatora

Chyba pierwsza poważna kolekcjonerska mania, która objęła każdą podstawówkę od morza aż do Tatr. Sprzedaż segregatorów, do tej pory używanych w biurach, wzrosła zapewne o 300%, a designerzy projektujący karteczki pokupowali domy na Majorce. System wymiany karteczek znany tylko pewnej grupie wiekowej jasno określał ile jest warta karteczka z Królem Lwem, a ile może wyciągnąć za tą z Titanica. Maniaczki każdą karteczkę trzymały w foliowej koszulce, a w domu miast telewizji oddawały się wyższej rozrywce oglądania własnych karteczek.

- Miałam chyba z 5 segregatorów - wyznaje Maja, studentka 3 roku anglistyki. - Do dzisiaj przechodzą mnie dreszcze, jak ktoś na wykładach notuje w segregatorze. Jak można pisać po karteczkach?

 

Ranking powstał na podstawie ankiety wśród ludzi, którzy w latach 90. byli nastolatkami. Nie jest subiektywnym rankingiem autorki. Zatem to wy, dzieci poprzedniej dekady, zadecydowaliście że na pierwszym miejscu jest....

 

1. Guma Turbo

Panie i Panowie, czapki z głów przed symbolem lat 90.:

« Powrót do archiwum