Poradnik wyborcy. Krok po kroku. Wybory 2014

Tegoroczne wybory samorządowe odbędą się 16 listopada. Będą to pierwsze wybory samorządowe zorganizowane pod rządami nowego Kodeksu wyborczego, który wszedł w życie w 2011 roku. Kodeks wprowadził istotne zmiany, z którymi warto się zapoznać.

Przed nami wyjątkowo ważne wybory, bo w tej kadencji sejmiki wojewódzkie rozdzielą aż 40 proc. ostatniej, największej transzy środków UE. To właśnie władze gminy, powiatu i województwa decydują w sprawach, które najbardziej wpływają na nasze życie, takich jak szkoły, szpitale, przychodnie, drogi, komunikacja publiczna, bezpieczeństwo w okolicy, domy kultury, biblioteki, muzea i teatry. Każdy powód, by pójść na wybory jest ważny. Zachęcamy wszystkich do głosowania i pokazujemy jak to zrobić

Kto może głosować?
Prawo głosowania (czynne prawo wyborcze) w wyborach samorządowych przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 18 lat (art. 62 ust. 1 Konstytucji RP). Wyborcy, których osiemnaste urodziny przypadają na krótko przed dniem głosowania albo w dniu głosowania nie powinni się obawiać o umieszczenie swojego nazwiska w spisie wyborców. Gminy przygotowujące spisy wyborców przed każdymi wyborami mają obowiązek ich aktualizowania tak, aby każdy wyborca uprawniony do udziału w głosowaniu mógł odnaleźć swoje nazwisko w spisie wyborców w lokalu wyborczym w dniu wyborów.

Kilka dni przed wyborami ukończyłem/ukończyłam 18 lat. Kiedy w dniu wyborów udałem/udałam się do lokalu wyborczego, członek komisji wyborczej powiedział mi, że mojego nazwiska nie ma w spisie wyborców.
Przepisy prawa wyborczego umożliwiają zaradzenie tego typu niedopatrzeniom ze strony urzędników gminnych nawet jeszcze w dniu głosowania. Zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego, wyborca niewpisany do spisu wyborców zostanie przez komisję dopisany do spisu i dopuszczony do udziału w głosowaniu, jeżeli udokumentuje, iż stale zamieszkuje na terenie danego obwodu głosowania, a urząd gminy potwierdzi, że osoba ta jest wpisana do rejestru wyborców w gminie. Przewodniczący komisji obwodowej w takiej sytuacji wykonuje zatem telefon do urzędu gminy, gdzie upewnia się, że dany wyborca zamieszkuje stale na terenie danej gminy, a następnie dopisuje go do spisu wyborców.

Prawa do głosowania pozbawione są:
osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym - dotyczy to osób skazanych na najcięższe przestępstwa wobec których sądy stosują jako dodatkowy środek karny pozbawienie praw publicznych, w tym pozbawienie biernego i czynnego prawa wyborczego
osoby pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu - Trybunał Stanu jest szczególnego rodzaju sądem, przed którym mogą być postawione osoby pełniące najwyższe funkcje w państwie w związku z naruszeniem przez nie Konstytucji lub ustaw
ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym

W praktyce największą grupę osób pozbawionych czynnego prawa wyborczego stanowią osoby ubezwłasnowolnione, których jest w Polsce obecnie około 60 tysięcy. Odebranie im praw wyborczych budzi od dawna poważne zastrzeżenia. Do tej pory jednak nie podjęto prac nad reformą prawa wyborczego, które przynajmniej częściowo przywróciłoby prawa wyborcze osobom ubezwłasnowolnionym.

Gdzie głosuję?
W wyborach samorządowych, inaczej niż np. w wyborach parlamentarnych, możemy głosować wyłącznie w miejscu stałego zamieszkania. Prawo wybierania swoich przedstawicieli w wyborach samorządowych jest "terytorialnie ograniczone". Możemy głosować tylko na kandydatów z naszej gminy, powiatu czy województwa. Wyjeżdżając poza miejsce swojego stałego zamieszkania pozbawiamy się możliwości udziału w wyborach samorządowych. Nie możemy się ubiegać o wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania, z którym moglibyśmy zagłosować gdziekolwiek w kraju czy nawet za granicą. W lokalu wyborczym w Krakowie nie będziemy mogli zagłosować na prezydenta Warszawy i odwrotnie. Tak samo, wyborca stale zamieszkały w Katowicach nie będzie mógł nie będzie mógł zagłosować na radnych miasta Poznania tylko dlatego, że będzie spędzał weekend w tym mieście.

Taka sytuacja nie wynika z niedopatrzenia ustawodawcy, ale ma swoje racjonalne uzasadnienie. Otóż ustawodawca przyjął, że mieszkańcy każdej gminy, powiatu i województwa tworzą tzw. wspólnotę samorządową. To właśnie członkowie owej wspólnoty mają prawo decydować o jej władzach w drodze wyborów samorządowych. Kryterium przynależności do wspólnoty danej gminy, powiatu czy województwa jest natomiast stałe miejsce zamieszkania na obszarze wymienionych jednostek samorządu terytorialnego.

Miejscem stałego zamieszkania jest miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Każdy może mieć tylko jedno miejsce stałego zamieszkania. Miejsce zamieszkania nie musi pokrywać się z miejscem zameldowania, ale w praktyce to właśnie dane z rejestrów meldunkowych w pierwszej kolejności decydują o tym, gdzie możemy zagłosować. Na ich podstawie urzędnicy gminni sporządzają bowiem tzw. stały rejestr wyborców, w którym ujęci są wszyscy wyborcy uprawnieni do głosowania w danej gminie. Do rejestru wpisywane są z urzędu (automatycznie) wszystkie osoby stale zameldowane w danej gminie. Nie jest zatem potrzebny z naszej strony jakikolwiek wniosek o dopisanie do rejestru - trafiamy do niego z chwilą ukończenia 18. roku życia.

Co jednak, jeśli zmieniliśmy nasze miejsce stałego zamieszkania, ale pozostajemy wciąż zameldowani w innej gminie? To sytuacja często spotykana, np. wśród osób, które przeniosły się do Warszawy czy innych większych miast, ale pozostają zameldowane w gminie, z której pochodzą. Wówczas, chcąc zagłosować poza miejscem zameldowania, powinniśmy złożyć wniosek o wpisanie do stałego rejestru wyborców w urzędzie gminy, w której stale zamieszkujemy. W ciągu trzech dni urzędnicy mają obowiązek wydać decyzję o wpisaniu, bądź odmowie wpisania do rejestru wyborców w danej gminie.
Nieuwzględnienie naszego wniosku jest możliwe, jeśli urzędnicy uznają, że gmina, w której chcemy głosować nie jest miejscem naszego stałego zamieszkania. W praktyce, rzadko zdarzają się problemy z dokonaniem wpisu - najczęściej sprawę załatwia się "od ręki", jeszcze w dniu złożenia wniosku otrzymujemy decyzję pozytywną. Teoretycznie jednak dopuszczalne jest przeprowadzenie przez urzędników bardziej zaawansowanego postępowania wyjaśniającego mającego na celu ustalenie, czy dana osoba rzeczywiście stale zamieszkuje na obszarze danej gminy. W takiej sytuacji możemy zostać poproszeni np. o udostępnienie umowy najmu mieszkania w danej gminie czy zaświadczenia o zatrudnieniu w zakładzie pracy znajdującym się na obszarze tej gminy. W skrajnych przypadkach urzędnicy mogą przeprowadzić swoisty wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania danej osoby. Takie sytuacje należą jednak do rzadkości, a w większości przypadków do wpisania do rejestru wystarczy deklaracja samego zainteresowanego dotyczącego jego aktualnego miejsca stałego zamieszkania. Pomimo tego, zdecydowanie odradzamy zwlekanie ze złożeniem wniosku o wpis do rejestru wyborców do ostatniego dnia roboczego przed wyborami (14 listopada). Wówczas ryzykujemy, że nie uzyskamy wpisu przed dniem wyborów.

Stały rejestr wyborców jest jawny i może być nam udostępniony w każdej chwili do wglądu w urzędzie gminy. Wszelkie błędy czy nieprawidłowości w treści rejestru wyborców możemy skorygować poprzez złożenie w urzędzie gminy reklamacji. Może ona dotyczyć:
- pominięcia wyborcy w rejestrze wyborców
- wpisania do rejestru wyborców osoby, która nie ma prawa głosowania
- niewłaściwych danych o osobach wpisanych do rejestru wyborców
- ujęcia w rejestrze wyborców osoby, która nie zamieszkuje stale na obszarze gminy

Reklamację wnosi się pisemnie lub ustnie do protokołu, a na jej rozpatrzenie urzędnicy mają trzy dni. Decyzja nieuwzględniająca reklamacji może zostać w ciągu trzech dni zaskarżona do sądu rejonowego właściwego dla danej gminy. Taka sama procedura dotyczy zaskarżania decyzji odmawiającej wpisania do stałego rejestru wyborców, z tym że sąd jest związany również trzydniowym terminem na rozpoznanie skargi.

Kogo wybieram?
W wyborach samorządowych znajdą zastosowanie dwa główne typy systemów wyborów - większościowy (w jednomandatowych okręgach wyborczych) oraz proporcjonalny. Ten pierwszy znamy także z wyborów do Senatu, zaś drugi obowiązuje w wyborach do Sejmu. System większościowy oparty na jednomandatowych okręgach wyborczych obowiązuje w wyborach do rad gmin, z wyjątkiem rad w miastach na prawach powiatu. Szczególny model systemu większościowego funkcjonuje w wyborach bezpośrednich wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, gdzie również mandat zdobywa kandydat, który uzyskał największą liczbę głosów. Są to także wybory w okręgu jednomandatowym - obsadza się tylko jeden mandat, przy czym okręgiem wyborczym jest cała gmina. W pozostałych głosowaniach (na radnych powiatu i miasta na prawach powiatu oraz radnych sejmiku województwa) stosujemy system proporcjonalny.

Wybory bezpośrednie wójta, burmistrza lub prezydenta miast
Od 2002 roku wybieramy wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w wyborach bezpośrednich na zasadach analogicznych do wyborów prezydenta RP. Zwycięzcą jest kandydat, który uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Inaczej niż w przypadku referendum dotyczącego odwołania wójta, burmistrza czy prezydenta miasta, ważność wyborów nie zależy od frekwencji wyborczej.
Jeżeli żaden kandydat nie uzyskał poparcia więcej niż połowy wyborców, konieczne jest przeprowadzenie drugiej tury głosowania, do której kwalifikuje się dwóch kandydatów z najlepszym wynikiem w pierwszej turze. Druga tura odbywa się - podobnie jak w wyborach prezydenckich - po dwóch tygodniach, czyli w tegorocznych wyborach 30 listopada 2014 r. W ostatnich wyborach samorządowych (2010) w większości gmin druga tura nie była potrzebna. Jednym z powodów takiej sytuacji była także duża liczba gmin (ponad 300), gdzie o stanowisko ubiegał się tylko jeden kandydat. W takiej sytuacji głosowanie przypomina nieco referendum. Stawiamy znak "x" w kratce oznaczonej słowem "TAK" albo "NIE" przy nazwisku jedynego kandydata.
Jeżeli którykolwiek z dwóch kandydatów zakwalifikowanych do drugiej tury zrezygnuje z kandydowania, utraci prawa wyborcze (zostanie ubezwłasnowolniony, pozbawiony praw publicznych itp.) albo umrze to w drugiej turze wyborów weźmie udział tylko jeden kandydat. Wyborcy zagłosują za lub przeciw jego kandydaturze. Na brakujące miejsce nie wchodzi kandydat, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszej turze.

Wybory do rad gmin (z wyjątkiem miast na prawach powiatu)
System wyboru radnych w większości gmin (z wyjątkiem miast na prawach powiatu) jest bardzo prosty. Gmina jest podzielona na tyle okręgów wyborczych, ile mandatów jest do obsadzenia w danej radzie. Liczba mandatów zależy od liczby mieszkańców w danej gminie. Wybieramy:
- piętnastu radnych w gminach do 20 000 mieszkańców
- dwudziestu jeden w gminach do 50 000 mieszkańców
- dwudziestu trzech w gminach do 100 000 mieszkańców

W każdym okręgu jednomandatowym wybieramy tylko jednego radnego. Zostaje nim kandydat, który uzyskał największą liczbę głosów. Nie musi jednak otrzymać poparcia większości głosujących czy uprawnionych do głosowania w danym okręgu. Do zwycięstwa wystarczy większość względna. Nie ma też znaczenia wynik komitetu wyborczego danego kandydata w skali całej gminy. System głosowania w okręgu jednomandatowym jest zatem bardzo prosty - każdy komitet zgłasza tylko jednego kandydata, tak samo wyborca może poprzeć tylko jednego kandydata i tylko kandydat z najlepszym rezultatem wchodzi do rady gminy.

Wybory do rad miast na prawach powiatu
Miasta na prawach powiatu (zwane także powiatami grodzkimi) łączą w sobie zadania i kompetencje dwóch szczebli samorządu terytorialnego - gminy i powiatu. Miasta na prawach powiatu, obejmują wyłącznie terytorium jednej gminy miejskiej. Nie posiadają odrębnych organów gminy i powiatu - wybieramy w nich wyłącznie radę miejską oraz prezydenta miasta. W miastach na prawach powiatu wyborca otrzymuje zatem tylko trzy, a nie cztery karty do głosowania: na prezydenta miasta, na radnych miejskich oraz radnych sejmiku województwa. Obecnie 66 miast, w tym Ostrołęka, posiada status miasta na prawach powiatu.

W wyborach do rad miast na prawach powiatu obowiązuje system proporcjonalny. Głosujemy w okręgach wielomandatowych, a podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów na kandydatów danej listy. Ponadto obowiązuje 5-procentowy próg wyborczy, po przekroczeniu którego dany komitet wyborczy może uczestniczyć w podziale mandatów. Są to zasady analogiczne do obowiązujących w wyborach sejmowych.

Głosujemy w okręgach, w których do podziału może być od 5 do nawet 10 mandatów. Decyzja o wielkości okręgu należy do rady miasta, która musi oczywiście zachowywać jednolitą normę przedstawicielstwa. Wielkość okręgu, czyli liczba przypadających mu mandatów nie decyduje o tym, ile głosów ma w ręku wyborca. W każdym przypadku mamy do dyspozycji jeden głos, tak jak w wyborach do rad gmin niebędących miastami na prawach powiatu.

Ustalenie wyników wyborów w każdym okręgu polega w pierwszej kolejności na przydzieleniu określonej liczby mandatów komitetom, które w skali całego miasta przekroczyły 5-procentowy próg wyborczy. Mandaty przydziela się z zastosowaniem tzw. metody d'Hondta - dzieląc liczbę głosów oddanych na każdą listę kolejno przez 1,2,3,4 i w razie potrzeby dalsze liczby. Z takiego zestawienia wybieramy kolejno tyle największych liczb, ile mandatów mamy do obsadzenia w danym okręgu wyborczym.

Wybory do rady powiatu
W wyborach do rad powiatu również obowiązuje system proporcjonalny z 5-procentowym progiem wyborczym. W okręgach wybiera się od 3 do 10 radnych. W sumie wybieramy piętnastu radnych w powiatach liczących do 40 000 mieszkańców i po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 000 mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych. W powiecie liczącym sobie 65 tysięcy mieszkańców wybierzemy zatem 19 radnych itd.

Podziału powiatu na okręgi wyborcze dokonuje rada powiatu, przy czym przyjmuje się zasadę, że okręgiem wyborczym jest jedna gmina. Biorąc pod uwagę, jednolitą normę przedstawicielstwa (obliczoną jako iloraz wszystkich mieszkańców przez ustawowo określona liczbę radnych) przydziela się liczbę mandatów proporcjonalną do liczby mieszkańców.

Wybory do sejmiku województwa
Radnych sejmiku województwa wybieramy także w okręgach wielomandatowych i w systemie proporcjonalnym z zastosowaniem 5-procentowego progu wyborczego. Okręgi wyborcze mogą się bardzo różnić swoją wielkością. Mogą liczyć od 5 do 15 mandatów. Wybieramy w sumie 30 radnych w województwach liczących do dwóch milionów mieszkańców (np. lubuskie, opolskie, świętokrzyskie czy warmińsko-mazurskie) oraz po trzech dodatkowych na każde rozpoczęte 500 000 mieszkańców. Sejmik województwa decydując o podziale województwa na okręgi musi oczywiście respektować jednolitą normę przedstawicielstwa.

Jak znajdę swój lokal wyborczy?
Dla osoby, która miał już okazuje uczestniczyć w wyborach, odnalezienie lokalu wyborczego, w którym powinna ona oddać swój głos w wyborach samorządowych, nie powinno stanowić problemu. Lokale wyborcze w kolejnych wyborach zazwyczaj znajdują się w tych samych miejscach. Warto jednak przed wyborami upewnić się, czy nie zaszły tu żadne zmiany. Jak i gdzie to sprawdzić? Co powinien zrobić wyborca, który będzie głosował w danym miejscu po raz pierwszy? Skąd może dowiedzieć się o siedzibie właściwej komisji obwodowej?

Każda gmina podzielona jest na tzw. obwody głosowania. Wyborca może zagłosować tylko w lokalu wyborczym, który jest wyznaczony dla jego obwodu głosowania. Tylko tam bowiem komisja wyborcza będzie miała go umieszczonego w spisie wyborców. Jeżeli będziemy chcieli zagłosować w lokalu, który nie jest nam przypisany z racji miejsca zamieszkania, członkowie komisji wyborczej odeślą nas do właściwego lokalu. Obwody głosowania są tworzone w taki sposób, by obejmowały co najmniej 500 i co najwyżej 3000 wyborców. Chodzi o to, był lokale mieściły się w niewielkiej odległości od miejsca zamieszkania, a wyborcy byli obsługiwani sprawnie. Wyznaczenie obwodów do głosowania należy do rady gminy. Nie musi ona tego robić przed każdymi wyborami, ponieważ jak już wspomniano siatka obwodów głosowania jest stała. Pewne korekty są dopuszczalne ze względu np. na zmianę liczby wyborców w danym obwodzie czy konieczność zmiany siedziby komisji obwodowej.
Do połowy października urzędnicy gminni mają obowiązek opublikować na stronach internetowych urzędu (w Biuletynie Informacji Publicznej) informacje o numerach i granicach obwodów głosowania oraz lokalach wyborczych. Obwieszczenie zawierające podane informacje powinno zostać także rozplakatowane w miejscach publicznych na terenie całej gminy, aby umożliwić wyborcom zapoznanie się z informacjami o tym, gdzie głosować. Jeżeli urzędnicy nie wywiązali się z tego obowiązku, możemy o tym zawiadomić komisarza wyborczego (dane kontaktowe znajdą się na stronie PKW), który wezwie gminę do wywiązania się z obowiązków informacyjnych. Dodatkowo informacji na temat obwodu, do którego jesteśmy przypisani powinni nam udzielić gminni urzędnicy telefonicznie.

Specjalne obwody głosowania - szpitale, domy pomocy społecznej, zakłady karne
Kodeks wyborczy uwzględnia potrzeby wyborców, którzy z różnych przyczyn nie będą mogli zagłosować w komisji obwodowej przypisanej im ze względu na adres zamieszkania. Dotyczy to wyborców przebywających w szpitalach, domach pomocy społecznej, zakładach karnych, aresztach śledczych. Jeżeli w dniu wyborów przebywać w nich ma co najmniej 15 wyborców uprawnionych do głosowania w danej gminie (ujętych w stałym rejestrze wyborców danej gminy), rada gminy na wniosek wójta jest zobowiązana do utworzenia odrębnego obwodu głosowania. Zadaniem urzędników gminnych jest zatem ustalenie w porozumieniu z dyrekcją danego szpitala, domu pomocy społecznej czy zakładu karnego, ilu wyborców będzie przebywało w tych placówkach w dniu głosowania. Nie zawsze można to dokładnie ustalić, tym bardziej że odrębne obwody głosowania powinny zostać utworzone najpóźniej na 35 dni przed wyborami. Należy jednak oczekiwać, że nawet w przypadku niepewnej liczby wyborców odrębne obwody głosowania będą tworzone. W przeciwnym razie, pewna liczba wyborców może zostać pozbawiona realnej możliwości udziału w głosowaniu.

Jakie dokumenty zabrać do lokalu wyborczego?
Przepisy wyborcze stanowią, że przed przystąpieniem do głosowania wyborca okazuje obwodowej komisji wyborczej dokument umożliwiający stwierdzenie jego tożsamości. Nie wynika z tego, że musi to być dowód osobisty. Możliwy jest także udział w głosowaniu na podstawie innego dokumentu potwierdzającego tożsamość ze zdjęciem np. paszportu, prawa jazdy, a nawet legitymacji studenckiej czy ubezpieczeniowej. Jeżeli jednak posiadamy ważny dowód osobisty, weźmy go do lokalu wyborczego, ponieważ nie zawsze członkowie komisji obwodowych mają świadomość, że możliwe jest głosowanie także na podstawie innych dokumentów tożsamości. Zabierając ze sobą dowód osobisty, oszczędzimy sobie ewentualnych sporów prawnych z członkami komisji obwodowej. Pamiętajmy jednak, że dokument musi być ważny w dniu wyborów.

Głosowanie
Lokale komisji wyborczych będą otwarte w godzinach 7.00 - 21.00.
Jeżeli w którejś komisji obwodowej dojdzie do opóźnienia w otwarciu lokalu albo przerwy w głosowaniu, komisja powinna podjąć decyzję o odpowiednim przedłużeniu czasu głosowania. Od zakończenia kampanii wyborczej (piątek, 14 listopada, godz. 24.00) do momentu zamknięcia wszystkich lokali wyborczych obowiązuje tzw. cisza wyborcza. W okresie jej obowiązywania zabronione jest: zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień, rozdawanie ulotek, jak też prowadzenie w inny sposób agitacji na rzecz kandydatów i list kandydatów, podawanie do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych i wyników wyborów oraz wyników sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania.

Naruszenie tych zakazów może skutkować nałożeniem grzywny w wysokości sięgającej nawet 1 miliona złotych. Szczególną ostrożność w okresie ciszy wyborczej powinni zachować administratorzy portali i stron internetowych. Wprawdzie cisza wyborcza nie oznacza konieczności usuwania wcześniej zamieszczonych artykułów, ale zakazane jest wrzucanie nowych treści. Fora i serwisy umożliwiające zamieszczanie komentarzy pod artykułami powinny w tym okresie podlegać moderacji, aby uniemożliwić publikowanie treści naruszających ciszę wyborczą.

Po wejściu do lokalu wyborca powinien podejść do stołu, za którym siedzą członkowie komisji obwodowej. Jest ich od 7 do 9, w tym przewodniczący i wiceprzewodniczący. Każdy z członków zazwyczaj zajmuje się obsługą wyborców z różnych części danego obwodu głosowania (np. mieszkańców różnych ulic). Wyborca zgłasza się do członka komisji, przekazuje mu dokument tożsamości, a następnie podpisuje się przy swoim nazwisku umieszczonym w spisie wyborców. Kiedy wylegitymujemy się już przed członkami komisji obwodowej, otrzymamy pakiet dokumentów w postaci kart do głosowania we wszystkich wyborach. Upewnijmy się, że dostaliśmy od członka komisji zestaw zawierający:
- kartę do głosowania w bezpośrednich wyborach wójta lub burmistrza (prezydenta miasta)
- kartę do głosowania w wyborach do rady gminy
- kartę do głosowania w wyborach do rady powiatu
- kartę do głosowania w wyborach do sejmiku województwa

Z kartami do głosowania należy się udać do "miejsca zapewniającego tajność głosowania". W niektórych lokalach jest to kabina osłonięta kotarą, w innych stolik oddzielony wyłącznie przepierzeniem. Ważne, by było to miejsce, gwarantujące, że inny wyborca czy członek komisji nie będzie mógł dostrzec naszego wyboru. Niektórym wyborcom zdarzają się próby oddawania głosu bez udawania się do owego "ustronnego miejsca", na oczach członków komisji czy innych wyborców. Jest to naruszenie prawa wyborczego, ponieważ tajność głosowania to nie tylko prawo, ale też obowiązek wyborcy. Naruszenie to nie powoduje wprawdzie zagrożenia dla ważności całych wyborów, ale obowiązkiem przewodniczącego komisji obwodowej jest zapewnienie, by wyborca nie łamał zasady tajności głosowania. Przewodniczący powinien w takiej sytuacji stanowczo poprosić wyborcę, by udał się w miejsce wydzielone do głosowania. Jeżeli wyborca uzna, że tajności głosowania mu nie zapewniono (np. nie zorganizowano odpowiednio oddzielonych od siebie stanowisk do głosowania) lub doszło do innych naruszeń prawa wyborczego (np. odmówiono mu bezprawnie wydania karty do głosowania, czy podano błędne informacje na temat przebiegu głosowania), może wnieść protest za naruszenie przepisów wyborczych na zasadach opisanych niżej.

Na każdej otrzymanej karcie powinniśmy wstawić wyłącznie po jednym znaku "x" przy nazwiskach wybranych przez nas kandydatów. Głos ważny to głos oddany na wyłącznie jednego kandydata na wójta, jednego kandydata do rady gminy, jednego kandydata do rady powiatu i jednego kandydata do sejmiku województwa. Pamiętajmy, że w kratce na karcie do głosowania musi się znaleźć znak "X", a nie jakikolwiek inny (np. "V" czy "-"). Punkt przecięcia kresek tworzących znak "X" musi się znaleźć w obrębie kratki. Nie mają znaczenia jakiekolwiek dopiski poza kratkami. Można je czynić swobodnie pod warunkiem, że w kratce przy nazwisku wybranego kandydata (lub kandydatów) znajduje się znak "X", a pozostałe kratki nie zawierają żadnych znaków. W razie pomyłki wyborcy nie ma możliwości otrzymania drugiej karty do głosowania.
Informacja o warunkach ważności oddanego głosu będzie umieszczona na każdej karcie wyborczej oraz na plakatach w lokalu wyborczym. Informacją powinni też służyć członkowie komisji, pamiętając oczywiście, by w żaden sposób nie zasugerować przy tym, na kogo należy zagłosować.

Uaga! Jeżeli w wyborach na radnego skreślimy więcej niż jednego kandydata, ale w ramach jednej listy kandydatów (z jednego komitetu wyborczego), nasz głos będzie ważny. Wówczas otrzyma go kandydat, który jest wyżej na liście.

Czy można oprotestować wybory?
Już po wyborach każdy, kto dostrzeże nieprawidłowości w czasie głosowania, ma prawo do składania protestów wyborczych. Efektem protestów może być nawet unieważnienie wyborów. Wszystko zależy od skali naruszeń prawa wyborczego oraz zasadności zarzutów formułowanych przez wyborców.
Protest może być wniesiony w ciągu 14 dni od dnia wyborów i obejmować zarzuty:
1. dopuszczenia się przestępstwa związanego z wyborami, np. posłużenie się przemocą, groźbą lub podstępem, zwłaszcza w celu przeszkodzenia swobodnemu oddaniu głosu:
- korupcja wyborcza - wszelkie formy "kupowania" głosów w zamian za pieniądze, alkohol czy inne korzyści
- naruszenie tajności głosowania poprzez zapoznanie się wbrew woli głosującego z treścią jego głosu
inne nieprawidłowości, np. niszczenie, uszkadzanie, ukrywanie, przerabianie lub podrabianie protokołów lub inne dokumentów wyborczych
2. naruszenia przepisów Kodeksu wyborczego dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów - może to obejmować np. zarzuty naruszenia ciszy wyborczej.
Protest wnosi się na piśmie sądu okręgowego. Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty. Protest powinien więc wskazywać nie tylko zarzucany czyn, ale także opisywać okoliczności powstania nieprawidłowości w głosowaniu, najlepiej udokumentowane (np. fotografie, nagrania video, dokumenty).

Sąd okręgowy rozpoznaje protesty w ciągu 30 dni po upływie terminu do wnoszenia protestów, czyli do 1,5 miesiąca od dnia wyborów. Sąd okręgowy rozpoznając protesty rozstrzyga jednocześnie o ważności wyborów. O nieważności wyborów lub o nieważności wyboru radnego orzeka, jeżeli okoliczności stanowiące podstawę protestu miały wpływ na wyniki wyborów. Oznacza to, że nawet w przypadku uznania protestu wyborczego, nie jest jeszcze przesądzone stwierdzenie nieważności całych wyborów czy nieważności wyboru konkretnego radnego. Pewien zakres błędów i niedociągnięć jest w pewnym sensie wkalkulowany w proces wyborczy i nie wpływa na ważność wyborów. Dopiero kiedy skala stwierdzonych nieprawidłowości przekroczy swoistą masę krytyczną, staje się konieczne stwierdzenie nieważności całych wyborów czy nieważności wyboru konkretnego radnego. O takiej sytuacji można mówić wtedy, gdyby nieprawidłowości te zaważyły na zwycięstwie jednego z kandydatów i porażce pozostałych.

Autorem poradnika jest Koalicja Masz Głos, Masz Wybór. Pełna treść poradnika oraz wersja w przyjaznej formie infografik znajduje się na stronach www.glosuj.org.pl.

Wyświetleń: 2879

 

01:47, 16.11.2014 r.

---